Wat is vogelgriep?
Vogelgriep is de naam van een bij vogels uiterst dodelijke variant van het
griepvirus (aviaire influenza). Net als bij mensen komen er bij vogels zeer veel
soorten griep voor. Sommige zijn dodelijk, andere niet. Vogelgriep is strikt
genomen dan ook niet één ziekte, maar een bijnaam die opduikt als er op een
zeker moment veel vogels overlijden aan de kippengriep. Nog verwarrender is dat
de 'klassieke vogelgriep' een andere ziekte is dan 'pseudo-vogelgriep', een
ziekte waartegen het Nederlandse pluimvee is ingeënt. Bij pseudo-vogelgriep
(ofwel Newcastle disease) is een ander, aan de mazelen verwant virus de
ziekmaker.
Wat doet vogelgriep?
Vogels die besmet raken met klassieke vogelgriep worden doorgaans na twee tot
zeven dagen ziek, hoewel de griep ook veertien dagen op zich kan laten wachten.
De dieren worden dan sloom, eten minder, hebben extreem veel dorst, krijgen
waterige diarree, leggen minder eieren of eieren zonder schaal en krijgen een
soort snotneus. Ook hebben zieke dieren soms zwellingen in hun kop en hals en
een verkleurde of gezwollen kam. Na een tot twee etmalen kunnen de dieren
sterven door verstikking: zoals alle griepsoorten vreet vogelpest de luchtwegen
en longen aan.
Hoe dodelijk is vogelgriep?
De sterfte van de vogelgriep hangt sterk af van het soort virus, het soort vogel
en de gezondheid van het pluimvee. De meest dodelijke varianten van het virus
hebben een sterfte van tegen de honderd procent. Een variant die al een tijdje
de ronde doet onder pluimvee kan na verloop van tijd opeens dodelijk worden.
Kun je besmette dierproducten nog eten?
Zieke kippen en eieren van zieke dieren kunnen zonder probleem worden gegeten.
Het virus kan via eieren of vlees niet overspringen op de mens, mits het goed
gekookt of gebakken is. Overigens belanden zieke of vermoedelijk zieke dieren
niet in de winkel: geruimde dieren worden vernietigd, niet verkocht. De massale
vernietiging van vlees en eieren die volgt op een besmetting heeft echter niets
te maken met de volksgezondheid: het zijn maatregelen die worden genomen om te
voorkomen dat de ziekte zich verder verspreidt door transport.
Hoe groot is de kans voor een mens om vogelgriep te krijgen?
Ondanks de al bekende besmettingsgevallen blijft besmetting van mensen met
vogelgriep een medische zeldzaamheid. Normaal gesproken is de mens zo goed als
ongevoelig voor pluimvee-griep. Aan de andere kant is het influenzavirus het
zich snelst aanpassende virus dat we kennen. Daardoor springt het relatief
makkelijk over op een andere soort.
Kan de mens overlijden aan vogelgriep?
Ja. In 1997 overleden zes inwoners van Hongkong aan vogelgriep. En de jongste
uitbraak van het virus heeft sinds eind 2003 aan 67 mensen het leven gekost. In
alle gevallen ging het echter om medische zeldzaamheden. Ter vergelijking: ieder
jaar sterven er ongeveer tweeduizend Nederlanders aan de gevolgen van de gewone
'mensengriep'.
Welke dieren kunnen vogelgriep krijgen?
Alle vogels kunnen vogelgriep krijgen. Met name eenden, kalkoenen en kippen zijn
er bevattelijk voor. Het ministerie van Landbouw hanteert daarnaast de volgende
lijst met risicodieren: parelhoenders, kwartels, fazanten, patrijzen, pauwen,
ganzen, zwanen, consumptieduiven (dus niet postduiven), struisvogels, emoes en
nandoes. Overigens is de ene soort gevoeliger voor de ziekte dan de andere.
Kunnen huisdieren als parkieten en kanaries besmet raken?
Ja, dat kan. Maar de kans op een vogelgriepuitbraak thuis is niet heel groot,
omdat de meeste huisdieren geïsoleerd leven, een goede gezondheid hebben en een
goede hygiëne. Bovendien worden veel tamme vogelsoorten niet makkelijk ziek van
het virus: het virus zou zich eerst een beetje moeten wijzigen om de vogel in
kwestie te besmetten.
Hoe wordt vogelgriep overgedragen?
Net als alle griepvirussen is vogelgriep zeer besmettelijk. Overdracht vindt
plaats door contact via lichaamsvocht en door uitademing. Met name de mest van
besmette vogels is een bron van besmetting. Het virus kan daarin maandenlang
overleven. Ook water vormt een gevaar: het virus kan daarin via vogelmest
terechtkomen en dan maandenlang overleven.
Hoe wordt vogelgriep bestreden?
Vogelgriep bij dieren is niet medisch te behandelen. Bij uitbraken wordt dan ook
geprobeerd het virus te laten 'uitrazen' in een zo klein mogelijk gebied.
Bedrijven worden geruimd, voor de streek treden vervoersverboden in werking. Het
resultaat van die aanpak, zo leert het verleden, wisselt sterk. In Italië en de
Amerikaanse staat Minnesota glipt de vogelgriep ziektebestrijders al jarenlang
door de vingers: steeds als de ziekte verdwenen lijkt, duikt een nieuwe
besmettingshaard op.
Kan vogelgriep ooit worden verslagen?
Experts denken niet dat de vogelgriep ooit helemaal kan worden uitgeroeid.
Daarvoor is het virus, net als alle griep, te sterk. Wel kan het virus tijdelijk
uit een streek of land worden verdreven door quarantaines, vervoersverboden en
pluimveeslacht.
Bestaat er een vaccin tegen vogelgriep?
Op dit moment bestaat er geen vaccin tegen het vogelgriepvirus H5N1 dat in Azië
rondwaart. Wel wordt er hard gewerkt aan de ontwikkeling van zo'n vaccin, maar
het onderzoek verkeert nog in de testfase. Zodra mensen zijn besmet, kan
vogelpest waarschijnlijk worden behandeld met een tweetal medicijnen die nu al
worden gebruikt bij gewone griep, Relenza en Tamiflu. Het gevaar is wel dat het
virus resistent wordt tegen deze medicijnen.
Sinds wanneer bestaat vogelgriep?
Vogelgriep werd in 1878 voor het eerst beschreven als kippenziekte in Italië.
Pas in 1955 drong het tot virologen door dat de ziekte in werkelijkheid wordt
veroorzaakt door griepvirussen. De gevaarlijke griepvarianten H5 en H7 zorgen
nog steeds regelmatig voor grote uitbraken. De laatste grote uitbraak in
Nederland was in 1926.
Waar staan de aanduidingen 'H5' en 'H7' voor?
Vogelgriep maakt net als de menselijke griep deel uit van het A-type griep. Die
klasse bestaat uit vele honderden griepsoorten, die allemaal iets van elkaar
verschillen. Om de virussen te herkennen, kijken onderzoekers welke moleculen
het virus in kwestie precies op zijn huid heeft. Die moleculen gebruikt het
griepvirus om zijn gastheer aan te vallen en vormen dus eigenlijk de
'bewapening' van het virus. Er zijn twee soorten: de 'H' staat voor de stof
'haemaglutinine', de 'N' voor 'neuraminidase'. Er zijn vijftien H's mogelijk en
negen N's, in verschillende combinaties. Het vogelgriepvirus dat voor ophef
zorgt in Azië heeft als aanduiding H5N1; het griepvirus dat in de jaren tachtig
de pluimveeteelt in de VS decimeerde, was van het subtype H5N2. In Italië
heersen de virussen H7N1 en H7N3. Het virus dat in Nederland heeft gewoed, was
een H7N7-virus.
Bron: NOS |